Zbiory / Podręczniki i elementarze

Podręczniki i elementarze

W Polsce już od czasów Renesansu podstawą nauki pisania oraz czytania był elementarz. Trudno sobie wyobrazić bez niego naukę abecadła, czy pracę nad literą. Choć dzisiejsze podręczniki do nauki języka polskiego zupełnie nie przypominają tych sprzed wieków to warto się pochylić nad historią elementarza, który kiedyś był prawdziwym dziełem sztuki, odznaczającym się kunsztem i pięknem. W środku odnaleźć było można starannie napisane teksty do nauki oraz ilustracje wykonane z dbałością o najdrobniejszy szczegół. Nierzadko w elementarzach gościły także modlitwy.
Za twórców pierwszych polskich elementarzy uznaje się Jakóba Parkosza oraz Stanisława Zaborowskiego, którzy podjęli się ustalenia i uporządkowania dźwięków polskich. Ich pracę nad podręcznikami uzupełniali Jan Seklucjusz i Jan Januszowski.
Jeśli chodzi o XVI wieczne metody nauczania to mówią o nich Gliczner i Herbert. Podawali oni odmienne, choć sprowadzające się do podobnych zasad, metody nauki języka polskiego. Obaj byli zwolennikami zasady, iż każdego elementu języka powinno się uczyć po kolei. Na początek nauka abecadła, dalej sylabizowanie, aby na koniec uczniowie potrafili samodzielnie składać sylaby w wyrazy i czytać całe zdania. Tak pisze o tym Gliczner:

Jak nie zaraz Rzym zbudowano, tak nie wszystkiego razem potrzeba dziecięcia uczyć: pierwej abecadła a b c etc., a na ostatek czytać zupełną sentencję albo słowa. (Gloger Z., Krzyżanowski J., [hasło:] Elementarz, [w:] Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. 2, Warszawa 1978, s. 128.) 

„Nauka krótka ku czytaniu pisma polskiego” to tytuł najstarszego polskiego elementarza. Był on drukowany gotykiem w Królewcu około roku 1570. Podobny elementarz drukowany był również na Śląsku. Znane jest także wydanie „Dla dziatek nauka czytania” pochodzące z Wilna, zawierające 11 obrazków i wydawane drukiem gockim. Ten elementarz był skierowany do wyznawców kościoła wschodniego. Charakteryzowała go przede wszystkim dbałość o język oraz liczne modlitwy w nim zawarte.
Elementarze były podstawą nauczania w szkołach, nie dziwi więc fakt, że nie zachowało się ich wiele. Nie były, podobnie, jak inne książki przechowywane
w bibliotekach. Służyły dzieciom do nauki języka polskiego: czytania, pisania, poznawania liter. Niszczały więc z upływem czasu. Do dziś zachowały się jedynie pojedyncze kartki, czy fragmenty stron. Możemy natomiast znaleźć informację, iż w zbiorach biblioteki w Sofii znajdują się XVI wieczne wydania elementarzy polskich.

___________________________________________

Aktualnie MKHP buduje ekspozycję poprzez powiększanie zbioru obiektów związanych z piśmiennictwem. Jeśli zatem masz coś ciekawego na strychu, w piwnicy lub w szufladzie – dajmy temu drugie życie. Niech nie zmarnieje w ciemnościach i zapomnieniu! Więcej informacji pod adresem email:
muzeum@mkhp.pl

Co nas interesuje?
Wszystko, co związane jest z kulturą pisma: korespondencja (kartki, listy), pamiętniki, dzienniki, zeszyty szkolne, podręczniki, elementarze, akcesoria szkolne typu: tabliczki łupkowe, tablice szkolne, ołówki, stalówki, obsadki, pióra wieczne, kałamarze, atramenty, piórniki, liczydła, zestawy kreślarskie, kreda, zdjęcia szkolne, ławki szkolne, mapy i inne pomoce naukowe. Meble domowe typu: biurka, sekretarzyki, a także kałamarze nabiurkowe, stojaki na listy, stojaki na pióra, suszki itd.

Stan przedmiotów.
Przedmioty nie muszą być w idealnym stanie, a nawet mogą być w stanie bardzo złym – spróbujemy przywrócić im wygląd, który umożliwi podziwianie ich pierwotnego piękna.